Harmatta János et al. (szerk.): A magyarországi középkori latinság szótára II/2. - Lexicon Latinitatis Medii Aevi Hungariae (Budapest, 1991)
clipeolus 154 coaccedo clipeolus, -i ni. pars vestimenti liturgici formam clipei habens — liturgikus ruha pajzs alakú része. Super clipeos extravagantes (tit.). 37. Item unus clipeolus rubeus. 38. Item unus clipeolus gemmatus, in cuius medio est imago Sancti Martini ..., inferius imago mendici ..., cum ... filis sericeis rubei croceique coloris dependentibus: 1518 PRT III p.708. — [1] clipeus, -i m. (clibeus: 1366 PRT II p.507; clippeus: 1.41“; clypeus) 1 parma, scutum — pajzs (a proprie; b in imag.); 2 insigne nobilitatis — címer pajzs (nemeseké); 3 pars vestimenti liturgici formam clipei habens — liturgikus ruha pajzs alakú része. 1 a Super dextrarios suos sedendo cum clipeis et lanceis maximum turnamentum feciebant (sic.): P.MAG. 46 (p.95). Armis militaribus induti, scilicet loricis, capellis de ferro, clipeis, lanceis, arcubus et sagittis: 1252 CD Arp.cont. VII p.342. Militem prostravit ..., cuius clipeum nobis misit: 1268 CD pair. VI p. 154. Duos cifos (sic) argenteos, pancerium, pileum ferreum, clypeum vulgo ’pays’ dictum cum lancha (sic) .. . habere allegavit: 1384 Sztáray okit. I p.465-466. Sigillum ... in clipeo et in crista, ymo in omnibus suis paratiris (sic) falsum sigillum fore notiis ... apparebant: 1393 Zsigm.oklt. 1,2802. Nullus .. . debet se nominare socium, nisi sciat tria articula laborare bene, scilicet clipeum armateum formare et bene facere, Wappengraben, insignia scutinisare interius et exterius ..., et annulum aureum de novo parare etc.: 1473 Kolozsvár okit. p.246. Quilibet dominoruní . .. singulum unum equitem ad minus hastam cum clypeo vel arcum manualem cum pharetra habentem disponat: Decr.1523. 19. — De imagine clipei: Sunt mete super quibusdam signis, u<bi> notata sunt signa clipei et crucis: 1266 CD Croat. V p.413. Tertium sigillum regis sic agnoscitur: ut ex duabus partibus clypei in area sigilli exsculpti (in quo videlicet clypeo duplicata crux continetur) sunt duae figurae draconis: Tripart. 11,14(18). — Per similitudinem: Christus tunicam nostre humanitatis assummens (sic), eam suis (ic. diaboli) fraudibus et deceptionibus velud clipeum opponens: 1233 PRT I p.718. Ipse quoque vestro velut clypeo munitus, quaecunque calumniatores vibraturi sunt iacula, intrepide . .. sustinebo: Tripart. praef. p.10. b De fide sim. (cf. Eph. 6,16): Clippeus iste ... sanguis dominicus est et corpus, sine quo nemo potest habere vitam aeternam: GER. p.46. Cum non ignoremus pocius regni gubernacula oracionibus sanctorum et religionum (sic) clipeis, quam sudoribus bellicis defensari: s.1252 CD patr. VI p.65. Tronum regalem . . . inexpugnabili clipeo fidelitatis undique protectus ... negocia nostre potencie ... promovit: /3/7/1327 CD And. I p.446. — De regnis, civitatibus sim.: Castrum et civitas Posoniensis, que ex una parte metali clipeus existunt regni nostri Hungarie: 1433 Sopron tört. 1/3 p.56. Foelix ... tellus, / gentis Christicolae undecunque asylum et / invictus clypeus: VALENT.CYB. Carm. IV,57-60. Considerate, qualis clypeus, qualis murus fuerit hactenus Hungária Germaniae: LAD.MACED. Or. 27 (p. 15). Nandoralba ... fuerat clavis, clipeus et propugnaculum regni Hungarie: 1522 Iványi, Nemzetk. jog p.76. 2 Insignia nobilitaria militaria, caput videlicet Betici uri ... discissum inclinate planiciei subviridi ab infra inditum in scuto seu clypeo coloris a parte inferiori albi . .. conferenda .. . duximus: s.1226/1291? CD Arp.cont. 1 p.218-219. Leonem . . . aureum ... in clipeo, cuius campus lasurino seu ce-lestino colore erat per totum ornatus, qui eciam clipeus dracone ... ex utroque latere fuit circumdatus: 1418 CD Károlyi II p.34-35. Arma sive nobilitatis insignia, videlicet clipeum cum campo diviso: 1434 Mon.herald. II p.47. Нес arma seu nobilitatis insignia, videlicet scutum seu clipeum rectum, non aliquorsum reflexum ... contulimus: 1481 Ibid. II p.65. — Huc pertinere videtur: Adhuc Figulus nobis obligatur duos clipeos depingi (sic), quos eciam solvimus: 1465 Sopron tört. 1/5 p. 157. 3 Cum duabus dialmaticis (sic) et de nigro examito cum auro intersutis, et quelibet illarum habet duos clipeos de margaritis, et cum una cappa viridi auro intersuta et cum clipeo de margaritis: 1431 Wenzel, Stibor p. 197. Super clipeos extravagantes (tit.; sequentia vide s.v. clipeolus): 1518 PRT III p.708. — [64] clippeus vide vocem praecedentem clitella, -ae v. clitellae, -arum /. genus ephippii (iumentorum onerariorum) — nyereg (teherhordó állatoké). Struem in rogi speciem ... e iumentorum clitellis congeri iubet: BONF. 1,4,172. Pro vectura vasorum pulverum pixidum et pro clitellis asp. 8: 1526 Qu.Kronstadt I p.645. — [6] clitellarius, -i m. miles, qui iumenta oneraria agit — teherhordó állatokat hajtó katona. Instructa acie montem ascendit ..., quin et clitellariis mandavit, in iugo montis presiderent, ut . .. presidii loco ibi constituti esse viderentur: BONF. 11,3,276. — [1] clivius, -i m. cacumen montis v. collis — hegy v. domb teteje, csúcsa, bérc. Meta . .. vergit . . . per quendam clivium, qui vulgo ’Cnesberc’ appellatur: 1234 CD Croat. Ill p.426. Meta . . . pervenit ad viam supra clivium, qui dicitur ’berch’: 1343 Ibid. XI.p.88. De clivio montis de eodem descensu descenderunt: 1430 Bártfai, Pest p. 161. — [3] clivosus, -a, -um arduus, praeruptus — meredek. Aliam partem limitis clivoso vertice collis / desuper umbrabat: IAN.PANN. Paneg. 2,2391-92 (p. 185). — [1] clivus, -i m. latus montis v. collis, fastigium — hegy v. domb oldala, emelkedés. Novem vineas . .. sitas in clivo montis Kemluk vendiderunt: 1252 CD Croat. IV p.516. — [3] cluniculus, -i m. genus ensis (?) — kardfajta (?). (In inventario arcis cuiusdam:) cluniculus = thelecz (glossa Germ.?): c.1495 HtK XI p.255. [1] clunitegium, -i n. subligaculum, pars tegiminis ferrei clunem tegens (?) — ágyékkötő, a vértnek a fart fedő része (?). (In inventario arcis cuiusdam:) clunitegia = alias Schurcz (glossa Germ.): c.1495 HtK XI p.255. — [1] cly- vide clicoabbas, -atis m. collega abbas (eiusdem ordinis) - (ugyanazon rendbeli) apáttárs. Dominus Adam coabbas noster de filia ecclesie, videlicet Trium Foncium: 1293 CD patr. VIII p.32(). Arnulphus dictus abbas Triumfontium . . . compositionem . . . faciendam per venerabilem coabbatem nostrum Belcfonte . .. approbamus: 1298/1302 Mon.Budapest p.341. N. et N. abbates iuxta exigentiam nostri presidentialis officii ... abbates ad visitandum certa et numerata monasteria ... destinassemus ... una cum aliis coabbatibus nostris: 1366 PRT 1 i p.511. — [5] coaccedo, -ere, -cessi, -cessus (simul) accedere — (együttesen) csatlakozik. hozzájárul. Cum a nobis petitur, quod iustum est, assensu grato debet occurrere intentionis regiae rectitudo, maxime cum diversa 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60