Otto, Rudolf: A szent. Az isteni eszméjében rejlő irracionális és viszonya a racionálishoz (Osiris könyvtár - Vallástörténet, 1997)

19. A szent mint a priori kategória. Második rész

semmiféle emberi bölcsesség, hogy micsoda és milyen Isten önma­gában vagy benső lényegében, és senki sem tudhatja és senki sem beszélhet erről, mert amit kinyilatkoztat, az mind a Szentlélek köz­vetítésével történik.2 (Luther itt figyelmen kívül hagyja, hogy a „házigazdát" vagy a priori „érezzük" hozzá, vagy egyáltalán nem érezzük.) De más helyeken ő maga is sok ismeretet tulajdonít az általános emberi észnek, pontosan azzal kapcsolatban, hogy „milyen Isten magá­ban az emberben vagy a saját benső lényegében": Atque ipsamet ratio naturális cogitur earn (sententiam) concedere proprio suo iudicio convicta, etiamsi nulla esset scriptura. Omnes erűm homines inveniunt hanc sententiam in cordibus suis scriptam et agnoscunt earn ac probatam, licet inviti, cum audiant earn tractari: primo, Deum esse omnipotentem ... deinde, ipsum omnia nőssé et praescire, neque errare neque falli posse. Istis duobus corde et sensu concessis...3 Ebben a kijelentésben egyrészt a „proprio suo iudicio convicta" az érdekes, mivel ez különbözteti meg a felismeréseket a pusztán „velünk született eszméktől" vagy a szupranaturálisan sugallt képzetektől, a két utóbbi csupán „gondolatokat" hozhat létre, „ex proprio iudicio meggyőződéseket" azonban nem. Másrészt pedig érdekes a „cum audiant earn tractari", amely pontosan megfelel Adeimantosz élményének: „Most, hogy kimondod, én is világosan látom".4 Az Asztali beszélgetésekben pedig ezt mond­ja Luther: Omnium hominum mentibus impressa est divinitus notitia Dei. Quod sit Deus, omnes homines sine ulla artium et disciplinarum cognitione sola natura duce sciunt, et omnium hominum mentibus hoc divinitus impressum est. Nulla unquam fűit tarn fera gens et immanis quae non crediderit, esse divinitatem quandam quae omnia creavit. Itaque Paulus inquit: Invisibilia Dei a creatura mundi per ea, quae facta sunt, intellecta conspiciuntur, sempiterna ejus virtus et divinitas. Quare omnes ethnici sciverunt esse Deum, quantumvis fuerunt Epicurei, quantumvis contenderunt non esse Deum. Non in eo, quod negant esse Deum, simul confessi sunt esse Deum? Nemo enim negare id potest, quod nescit... Quare, etsi quidam per omnem vitám in maximis versati sunt flagitiis et sceleribus et non aliter omnino vixerunt ac si nullus esset Deus, tarnen nunquam József Attila Tudományegyetem Ma gyár lrodalomtörténei i Tanszékek Könyvtára 163 *732 Szeged, Egyetem u. 2—6 V

Next